Het wat, wanneer en hoe van net zero-emissie?

Net zero-emissie wat, wanneer en hoe

Wat betekent dat nu nul uitstoot? 7 veelgestelde vragen uitgelegd. Het recentste IPCC-onderzoek is duidelijk: om de ergste klimaatgevolgen te vermijden, moet de wereldwijde uitstoot van broeikasgassen tegen 2030 met de helft zijn gedaald en tegen het midden van de eeuw op nul uitkomen.

Een snel groeiend aantal leiders van nationale en lokale overheden en van bedrijven die deze urgentie erkennen, zeggen toe om binnen hun rechtsgebied of bedrijf net zero-emissies te bereiken. Tot op heden hebben meer dan vijftig landen dergelijke “net-nul-doelstellingen” bekendgemaakt, waaronder ’s werelds grootste uitstoters (China en de Verenigde Staten). Daarbovenop hebben nog eens honderden regio’s, steden en bedrijven eigen doelstellingen.

Deze aantallen stijgen snel, vooral omdat de Secretaris-Generaal van de VN landen heeft gevraagd om met net zero-doelstellingen te komen. De “Race to Zero”-campagne van de VN-klimaatkampioenen op hoog niveau roept ook regio’s, steden, bedrijven, investeerders en maatschappelijke organisaties op om plannen in te dienen om tegen 2050 tot een net zero-emissie te komen, vóór de klimaatonderhandelingen van de Verenigde Naties (COP 26) in Glasgow in november 2021.

Maar wat houdt een net zero-doelstelling in, wat is de wetenschap achter net-nul en welke landen zijn al zulke verbintenissen aangegaan

1. Wat betekent het om net zero te bereiken?

Nul-nul-emissies worden bereikt wanneer alle door mensen veroorzaakte broeikasgasemissies worden gecompenseerd door broeikasgassen uit de atmosfeer te verwijderen in een proces dat bekend staat als koolstofverwijdering.

Eerst en vooral moeten door de mens veroorzaakte emissies (zoals die van voertuigen en fabrieken die op fossiele brandstoffen rijden) zo dicht mogelijk bij nul worden gebracht. Alle resterende broeikasgassen moeten vervolgens worden gecompenseerd door een gelijkwaardige hoeveelheid koolstof te verwijderen, wat kan gebeuren door middel van zaken als het herstel van bossen of het gebruik van technologie voor het direct afvangen en opslaan van CO2.

Hoe te komen tot een net zero doelstelling

2. Wanneer moet de wereld doen om een emissieniveau van nul bereiken?

In het akkoord van Parijs hebben de landen afgesproken om de opwarming tot ver onder de 2°C te beperken, idealiter tot 1,5°C. De wereldwijde klimaateffecten die zich nu al bij de huidige opwarming van 1,1°C voordoen – van smeltend ijs tot verwoestende hittegolven en hevigere stormen – tonen aan hoe dringend de temperatuurstijging moet worden beperkt.

De recentste wetenschappelijke gegevens tonen aan dat om de temperatuurdoelstellingen van de Overeenkomst van Parijs te halen, een net zero-uitstoot nodig is volgens de volgende tijdschema’s:

  • In scenario’s die de opwarming beperken tot 1,5°C, moet kooldioxide (CO2) tussen 2044 en 2052 netto nul bereiken, en moet de totale uitstoot van broeikasgassen tussen 2063 en 2068 netto nul bereiken. Door eerder in de marge netto nul te bereiken, wordt het risico vermeden dat de 1,5°C-grens tijdelijk wordt overschreden. Als de top van de marge wordt bereikt, wordt bijna gegarandeerd dat de 1,5°C-grens gedurende enige tijd wordt overschreden, voordat deze uiteindelijk daalt.
  • In scenario’s waarin de opwarming tot 2°C wordt beperkt, moet de CO2-uitstoot tegen 2070 (met een waarschijnlijkheid van 66% dat de opwarming tot 2°C wordt beperkt) tot 2085 (met een waarschijnlijkheid van 50-66%) netto nul bereiken. De totale uitstoot van broeikasgassen moet tegen het einde van de eeuw of daarna netto nul bereiken.
Het tijdspad naar netto nul

3. Wat moet er gebeuren om een net zero-uitstoot te bereiken?

Beleid, technologie en gedrag moeten over de hele linie veranderen. Zo wordt bijvoorbeeld verwacht dat bij een temperatuurstijging tot 1,5°C hernieuwbare energiebronnen tegen 2050 70-85% van de elektriciteit zullen leveren. Maatregelen op het gebied van energie-efficiëntie en overschakeling op andere brandstoffen zijn van cruciaal belang voor het vervoer. Een efficiëntere voedselproductie, andere voedingskeuzes, stopzetting van ontbossing, herstel van aangetast land en vermindering van voedselverliezen en -verspilling bieden ook aanzienlijke mogelijkheden om de uitstoot te verminderen.

4. Ligt de wereld op schema om een emissieniveau van nul te bereiken?

Ondanks de voordelen van klimaatactie verloopt de vooruitgang veel te traag om de wereld tegen het midden van de eeuw op het nulpunt te brengen of om tegen 2030 de noodzakelijke emissiereducties te halen.

In sommige gevallen worden de emissies zelfs erger. Ondanks de enorme versnelling van het gebruik van hernieuwbare energie, zal dit gebruik met een factor vijf moeten toenemen om de doelstellingen voor 2030 en 2050 te halen. De huidige renovatiepercentages voor zowel residentiële als commerciële gebouwen liggen bijvoorbeeld gemiddeld tussen 1% en 2% per jaar, terwijl ze tegen 2030 2,5-3,5% per jaar moeten bedragen. En de wereld moet de ontbossing drastisch afremmen en de boombedekking tegen 2030 vijf keer sneller doen toenemen.

Oplossingen om netto nul te bereiken

5. Hoeveel landen hebben netto nul-doelstellingen?

Het wereldwijde momentum voor het vaststellen van net zero-doelstellingen groeit snel, met belangrijke economieën zoals China, de Verenigde Staten en de Europese Unie die dergelijke toezeggingen hebben gedaan. Bhutan was het eerste land dat in 2015 een net-nul doelstelling vaststelde. Nu hebben meer dan 50 landen, die meer dan de helft van de wereldwijde uitstoot vertegenwoordigen, een netto nul-doelstelling vastgesteld.

6. Waarom en hoe moeten landen hun emissiereductiedoelstellingen voor 2030 afstemmen op een emissiedoelstelling van nul?

Wanneer landen starten om tegen het midden van de eeuw net zero-emissies te bereiken, moeten zij op korte termijn actie ondernemen met hun lange termijndoelstellingen in gedachten. Landen kunnen ook de kosten op korte en lange termijn drukken door te investeren in groene infrastructuur die later niet hoeft te worden afgebouwd, door een consequent beleid te voeren en door sterke signalen naar de particuliere sector te sturen om in klimaatmaatregelen te investeren.

Hoeveel landen hebben netto nul doelstelling

7. Verplicht het Akkoord van Parijs de landen tot het bereiken van een netto nul-uitstoot?

In het kort, ja. De Overeenkomst van Parijs verbindt regeringen er toe plannen in te dienen om de emissies sterk te verminderen en de inspanningen op te voeren om tot een net zero-uitstoot te komen. Het verzoek van de Overeenkomst van Parijs aan de landen om tegen COP 26 ontwikkelingsstrategieën voor de lange termijn met lage emissies in te dienen, is een van de gelegenheden voor de landen om streefcijfers voor net nul-uitstoot vast te stellen en in kaart te brengen hoe zij die overgang willen verwezenlijken.

Uiteindelijk zijn toezeggingen om gedurfde doelstellingen voor de korte en de lange termijn te formuleren die zijn afgestemd op een toekomst met een netto-uitstoot van nul, belangrijke signalen aan alle overheidsniveaus, de particuliere sector en het publiek dat leiders inzetten op een veilige en welvarende toekomst.

Bron: World Resource Institute

Met Science Based Targets op weg naar net zero

Minder broeikasgassen uitstoten is een mooi doel voor bedrijven die willen verduurzamen. Maar hoe weet je hoeveel je precies moet reduceren? De Science Based Targets -zogezegd de wetenschappelijk onderbouwde doelstellingen-, geven je antwoord. Hiermee toets je je klimaatstrategie aan de regels van het SBT initiatief, die je sturen in en verantwoordelijk houden voor het reduceren van je emissies in lijn met het Klimaatakkoord van Parijs.

Wat is het Science Based Targets Initiative (SBTi)?

Er zijn veel verschillende perspectieven over wat de beste manier is om klimaatverandering aan te pakken. Het Science Based Target initiative laat op een transparante en wetenschappelijk onderbouwde manier zien hoeveel jouw bedrijf dient te reduceren en hoe snel dit moet gebeuren om negatieve gevolgen van klimaatverandering te voorkomen.

Op mondiaal niveau geeft het IPCC een duidelijke definitie van net zero of net nul-uitstoot. Nul-nul emissies worden bereikt wanneer antropogene (d.w.z. door de mens veroorzaakte) emissies van broeikasgassen in de atmosfeer in evenwicht zijn met antropogene verwijderingen over een bepaalde periode.
Binnen de bedrijfscontext is de definitie echter niet zo duidelijk, wat leidt tot aanzienlijke verwarring en inconsistente beweringen. Zonder een gemeenschappelijke, wetenschappelijk onderbouwde definitie van wat een “net nul”-doelstelling is, kunnen bedrijven en hun stakeholders er niet zeker van zijn dat hun klimaatdoelstellingen voor de lange termijn geloofwaardig of ambitieus genoeg zijn.

Met het Science Based Targets initiative (SBTi) naar Net zero
  1. Net zero: Een net nul-verplichting geeft duidelijkheid over de richting die het bedrijf zal volgen en dient als uitgangspunt voor strategische en investeringsbeslissingen op lange termijn;
  2. Doelstelling: Op wetenschap gebaseerde doelstellingen zorgen ervoor dat het bedrijf op kortere termijn maatregelen neemt om de uitstoot te verminderen in een tempo dat consistent is met het onder de 1,5°C houden van de opwarming;
  3. Jaarlijkse rapportage: Het openbaar maken van deze informatie geeft zicht op de wijze waarop de klimaatstrategie binnen de onderneming wordt uitgevoerd en biedt transparantie over de voortgang ten opzichte van de doelstellingen.

Eventuele restemissies worden gecompenseerd met maatregelen die CO2 uit de atmosfeer halen of verwijderen, zoals herbebossing, volgens de definitie van het Intergovernmental Panel on Climate Change (IPCC) van de Verenigde Naties.

Bedrijven die actie ondernemen

De wereld is bezig over te schakelen op een koolstofvrije economie. Meer dan 1.000 bedrijven werken samen met het Science Based Targets initiatief (SBTi) om hun uitstoot te verminderen in overeenstemming met de klimaatwetenschap. In Nederland hebben al 50 grote bedrijven en multinationals zich gecommitteerd aan de SBTi waarvan 25 een daadwerkelijke doelstelling hebben gesteld. Een aantal voorbeelden:

Koninklijke BAM Groep

Koninklijke BAM Groep streeft naar een reductie van 50 procent van de scope 1 en 2 broeikasgasemissies per euro omzet in 2030 ten opzichte van het basisjaar 2015. Koninklijke BAM Groep wil een vermindering van de absolute scope 3 broeikasgasemissies met 20 procent in 2030 ten opzichte van het basisjaar 2017. Koninklijke BAM Groep verplicht zich tevens om de jaarlijkse inkoop van hernieuwbare elektriciteit te verhogen van 50 procent in 2015 tot 100 procent in 2030.

VodafoneZiggo

VodafoneZiggo verbindt zich ertoe om de absolute broeikasgasemissies van scope 1, 2 en 3 tegen 2025 met 50 procent te verminderen ten opzichte van een basisjaar 2018. VodafoneZiggo heeft besloten tot 2025 jaarlijks 100 procent hernieuwbare elektriciteit in te kopen.


Koninklijke Ahold Delhaize N.V.

Ahold Delhaize verbindt zich ertoe om de absolute scope 1 en 2 uitstoot tegen 2030 met 50 procent te verminderen ten opzichte van het basisjaar 2018. En verbindt zich ertoe om tegen 2030 de broeikasgasemissies in scope 3 met 15 procent te verminderen ten opzichte van dit referentiejaar.

Wat betekent het voor een bedrijf om net zero te behalen in overstemming met de wetenschap?

Vereenvoudigd netto-nul doeltraject:

Net Zero doelstelling in lijn met de internationale Science Based Targets initiative (SBTi)
  • Tussentijdse wetenschappelijk onderbouwde doelstellingen: Bedrijven moeten tussentijdse SBT’s hebben die voldoen aan specifieke leiderschapscriteria (bv. streefcijfer en grens);
  • Nul nul-doelstelling: De doelstellingen omvatten decarbonisatie van de emissies van de waardeketen en koolstofverwijderende activiteiten die alle onverminderde CO2-uitstoot neutraliseren;
  • Compensatie: Bedrijven worden gestimuleerd de resterende uitstoot te compenseren door het jaarlijks ondersteunen van klimaatprojecten en andere oplossingen die kwantificeerbare voordelen laten zien voor klimaat, mens en natuur.

Wie is SBTi?

De SBTi is een samenwerkingsverband tussen het CDP, het United Nations Global Compact, het World Resources Institute (WRI) en het World Wide Fund for Nature (WWF). De SBTi oproep tot actie is een van de verbintenissen van de We Mean Business Coalition. Zij zet zich in voor het vaststellen van wetenschappelijk onderbouwde doelstellingen en keurt deze doelstellingen officieel goed.

  • Definieert en bevordert beste praktijken op het gebied van emissiereducties en netto-nuldoelstellingen in overeenstemming met de klimaatwetenschap.
  • Biedt technische bijstand en deskundige middelen aan bedrijven die wetenschappelijk onderbouwde doelstellingen vaststellen die in overeenstemming zijn met de meest recente klimaatwetenschap.
  • Brengt een team van deskundigen bijeen om bedrijven te voorzien van een onafhankelijke beoordeling en validatie van doelstellingen.

Het SBTi is de belangrijkste partner van de Business Ambition for 1.5°C-campagne – een dringende oproep tot actie van een wereldwijde coalitie van VN-agentschappen, bedrijfs- en industrieleiders, die bedrijven ertoe oproept op wetenschap gebaseerde streefcijfers voor net nul vast te stellen in lijn met een 1.5°C-toekomst.

Wie komt in aanmerking voor deelname aan de SBTi?

Bedrijven uit alle sectoren en van alle bedrijfsgroottes kunnen zich bij dit initiatief aansluiten en zich liëren aan het stellen van een wetenschappelijk onderbouwde doelstelling. Omdat er verschillen zijn tussen bedrijfssectoren worden sectorspecifieke trajecten ontwikkeld.
Het SBTi verwelkomt graag bedrijven in de sectoren met de hoogste uitstoot, die een cruciale rol spelen bij de overgang naar een CO2-vrije economie.

CO2-emissierechten in de verplichte en vrijwillige markt

Groenbalans - CO2-footprint

Wat is het verschil tussen gecertificeerde emissierechten (CER’s) en vrijwillige emissierechten (VER’s)? Het verschil tussen de verplichte en de vrijwillige markt is het feit dat de vrijwillige CO2-rechten (VER) niet gebruikt kunnen worden door grote bedrijven die onder het Kyotoprotocol en de ETS van de Europese Unie vallen. Daartegenover kan een verplicht CO2-recht (CER) wel worden ingezet door bedrijven vrijwillig hun uitstoot willen compenseren.

Verplichte markt

De markt voor verplichte emissierechten-handel is ontstaan en wordt gereguleerd door internationale maar ook nationale en regionale afspraken en regels die CO2-reductie voorschrijven, zoals het Kyoto protocol (Clean Development Mechanism), de handel in emissierechten van de Europese Unie (EU-ETS) en de California Carbon Market. De verplichte markt (compliance market) is onderdeel van het ETS: European Emission Trade Scheme.

Bedrijven in Nederland onder het ETS zijn meestal grote, energie-intensieve bedrijven uit de elektriciteitssector, raffinage industrie, chemische industrie, metaalsector, enzovoorts. In Nederland is een klein deel van de bedrijven (20%) binnen het ETS verantwoordelijk voor het grootste deel van de totale uitstoot (90%).  

Op de EU markt voor deze emissierechten kunnen bedrijven uitstootrechten kopen en verkopen. Per jaar krijgt elk bedrijf een aantal emissierechten en heeft het CO2-uitstoot plafond. Komt een bedrijf daarboven dan moet het rechten bijkopen, blijft het bedrijf onder dit plafond dan mag het de overgebleven rechten verkopen. Bij het elk jaar dalen van dit plafond wordt het steeds lastiger om onder dit plafond te blijven.

Daarnaast gaat het aantal emissierechten vanaf 2021 met 2,2 procent per jaar omlaag, dat moet zorgen voor een snellere afname in de totale CO2-uitstoot van landen en bedrijven. Deze rechten zijn door de EU ‘kunstmatig’ op papier gegenereerd.

Deze combinatie moet een hoge(re) prijs gaan opleveren waardoor het voor bedrijven goedkoper is om energie efficiënte maatregelen te nemen dan elk jaar dure emissierechten bij te kopen. Met uiteindelijk – en daar gaat het allemaal om – minder CO2-uitstoot.

Groenbalans prijs voor CER, verplichten CO2-emissierechten, vliegt om hoog.

Dit jaar is de prijs van het recht om een ton CO2 uit te stoten in Europa voor het eerst boven de €50 per ton gestegen. De prijsstijging wordt veroorzaakt door een aantal factoren, waaronder het voorgenomen besluit van de Europese Unie om het klimaatdoel voor 2030 aan te scherpen naar 55% CO2-reductie. Deze ambitie is een van de belangrijkste oorzaken voor het stijgen van de prijs.

Vrijwillige markt

De CO2-rechten uit de vrijwillige markt (VERs: Verified Emission Reductions) worden op vrijwillige basis gebruikt door bedrijven die het restant van onvermijdbare CO2-uitstoot willen compenseren. In tegenstelling tot de CO2-rechten uit de verplichte markt, komen VERs altijd voort uit operationele en zichtbare duurzame energie- of energie efficiency projecten in ontwikkelingslanden.

Een project met lange termijn voordelen voor de bevolking door werkgelegenheid, gezondheidszorg en scholing en dat het gebruik van vervuilende energie voorkomt. Deze klimaatprojecten worden gecertificeerd door internationale organisaties als Verra en Gold Standaard en voldoen ten minste aan drie van 17 Sustainable Development Goals.

CO2-compensatie met alleen duurzame projecten

Klimaatprojecten zorgen voor een structurele verandering: het versnellen van de energietransitie, het voorkomen van ontbossing en het vermijden van fossiele brandstof. Dankzij de bosbouw en biodiversiteitsprojecten in Zuid-Amerika, de efficiente kooktoestellen in Afrika, de biogascentrales in Azie en windmolens in India krijgen lokale huishoudens toegang tot duurzame energie en verbeteren hun levensomstandigheden.

CO2-credits

U krijgt bij ons de garantie dat de hoeveelheid CO2-uitstoot die uw organisatie wil compenseren ook daadwerkelijk voorkomt dat deze in de atmosfeer komt. Als een project gecontroleerd is krijgt het een stempel en wordt elke ton CO2 genummerd. Dit heet een CO2-credit. Elke credit staat dus voor een gecontroleerde afname van duizend kilo CO2 in de atmosfeer (Verified Emission Reductions: VER’s). 

Internationale criteria voor CO2-compensatie

Internationale CO2-compensatie standaarden en registers zoals Verra en Gold Standard garanderen additionaliteit en transparantie. Dit betekent dat CO2-compensatieprojecten alleen kunnen worden ontwikkeld als onomstotelijk wordt vastgesteld dat de opbrengst van de CO2-rechten hiervoor nodig is. 

Auditors controleren het projectplan, bezoeken het project in de eerste fase en in principe daarna elk jaar. Dit zijn internationaal bekende auditors zoals Tüv, Det Norske Veritas en SGS.

Dubbeltellingen zijn onmogelijk omdat CO2-credits  of CO2-rechten eigen serienummers krijgen in de registers van bijvoorbeeld Verra en Gold Standard en hier ook definitief worden afgeboekt op naam van de klant.

Groenbalans is zowel partner van Verra als van Gold Standard en heeft een account om zelfstandig CO2-rechten aan te vragen en af te boeken voor haar klanten. 

De vrijwillige compensatiemarkt geeft u en uw organisatie de mogelijkheid om te investeren in CO2-rechten voor de compensatie van de CO2-uitstoot. U heeft de keuze uit diverse projecten, u investeert dan in een project dat voor uw organisatie het meest aansprekend en aanvullend is. Zo kunt u klimaatneutraal ondernemen!