Met een voorstel voor een nieuwe wet inzake groene claims onderneemt de EU actie om greenwashing aan te pakken en consumenten en het milieu te beschermen. Het voorstel is onderdeel van de Green Deal: het kapstokplan voor een klimaatneutraal Europa in 2050. Het voorstel moet nog wel worden goedgekeurd door het EU parlement en de lidstaten.
Tegenwoordig is het voor consumenten moeilijk om de groene claims op de product labels te begrijpen en wat uiteindelijk de impact van een dienst, product of zelfs de leverancier is op het milieu en dus klimaat.
De aanleiding voor dit voorstel is een eerder onderzoek die de Europese Commissie liet uitvoeren. Meer dan de helft van de groene claims bleken niet te kloppen. De Commissie is van mening dat het gebrek aan gemeenschappelijke EU-regels voor bedrijven die vrijwillige groene claims doen, leiden tot greenwashing en een ongelijk speelveld op de EU-markt, en dat echt duurzame ondernemingen eronder lijden.
Lancering voorstel greenwashing
Daarom lanceert de Commissie een voorstel voor een nieuwe Europese greenwashing wet. Fabrikanten die hun producten in de Europese markt verkopen, moeten bewijzen dat hun groene claims ook echt kloppen. Er wordt geëist dat zij deze claims onderbouwen met wetenschappelijk bewijs. Kunnen die fabrikanten dat niet, dan volgen er waarschijnlijk in de toekomst boetes.
Het voorstel is gericht op expliciete claims, zoals: “vegan”, “CO2-neutrale levering”, “gerecyclede petflessen” of goed voor de natuur”. Met het voorstel wordt ook de wildgroei aan labels en nieuwe overheids- en particuliere milieulabels aangepakt. Het bestrijkt alle vrijwillige claims over de milieueffecten, de aspecten of de prestaties van een product, een dienst of de leverancier zelf.
Claims die onder bestaande EU-regels vallen, zoals de EU-milieukeur of het logo voor biologische levensmiddelen, worden echter uitgesloten omdat de huidige wetgeving al waarborgt dat deze gereguleerde claims betrouwbaar zijn.
Verscheidene regels zorgen er voor dat over de claims ondubbelzinnig wordt gecommuniceerd. Zo zijn claims of labels waarin gebruik wordt gemaakt van geaggregeerde scores voor het totale milieueffect van het product, niet langer toegestaan, tenzij dergelijke scores in EU-regels zijn vastgesteld. Indien producten of organisaties met andere worden vergeleken, moeten die vergelijkingen worden gebaseerd op gelijkwaardige informatie en gegevens.
In het voorstel worden ook milieulabels gereguleerd. Er zijn momenteel ten minste 230 verschillende labels en er zijn aanwijzingen dat dit leidt tot verwarring en wantrouwen bij de consument. Om de wildgroei van dergelijke labels tegen te gaan, zullen overheden geen nieuwe labelingsregelingen meer mogen vaststellen, tenzij ze op EU-niveau worden ontwikkeld, en zullen nieuwe particuliere regelingen een grotere milieuambitie moeten tonen dan de bestaande regelingen en een voorafgaande goedkeuring moeten krijgen. Er zijn gedetailleerde regels voor milieulabels in het algemeen: zij moeten ook betrouwbaar en transparant zijn, onafhankelijk worden gecontroleerd en regelmatig worden herzien.
CO2-compensatie als onderdeel klimaatplannen
Het voorstel zegt dat CO2-compensatie is toegestaan maar dat allereerst en altijd CO2-reductie bovenaan moet staan. Bedrijven die investeren in CO2-rechten moeten transparant en eerlijk communiceren over hun reductie-inspanningen. CO2-compensatie wordt toegestaan maar dan met CO2-rechten uit klimaatprojecten die voldoen aan een aantal eisen zoals
- additioneel, dit betekent dat de door het project behaalde emissiereducties “above business as usual” moeten zijn. Dat betekent dat ze niet zouden zijn behaald als het project niet was uitgevoerd;
- geregistreerd staan bij een internationaal erkende derde partij, zoals de Gold Standard, Verra Verified Carbon Standard (VCS), Social Carbon en Climate, Community and Biodiversity Standards (CCBS), of normen die door de UNFCCC zijn geverifieerd
- een duidelijke impact hebben op de lokale gemeenschap en het milieu dankzij de co-benefits en extra activiteiten.
- monitoring van de daadwerkelijke reductie om overschatting tegen te gaan
- waarborgen van belangen van alle stakeholders om verstrengeling te voorkomen
Eén wet voor de hele Europese markt
“Veel Europeanen willen met hun koopgedrag bijdragen aan een meer duurzame wereld”, zegt Europees vicepresident Frans Timmermans, verantwoordelijk voor de uitvoering van de Green Deal. “Dit voorstel stelt de consumenten gerust dat wanneer iets verkocht wordt als groen, het ook echt groen is.”
Volgens de Commissie zal de nieuwe wet niet alleen de consument ten goede komen. Ook de fabrikanten die de producten produceren (of diensten aanbieden, want ook groene stroom zal er bijvoorbeeld onder vallen) zouden erbij winnen. Bedrijven die hun producten in verschillende Europese landen verkopen, moeten dan niet meer voldoen aan de wirwar van nationale regelgeving van al die verschillende lidstaten. De nieuwe wet zal gelden voor de hele Europese markt.
In het kort beoogt het voorstel
- groene claims betrouwbaar, vergelijkbaar en verifieerbaar maken in de hele EU
- consumenten beschermen tegen greenwashing
- bijdragen aan het creëren van een circulaire en groene EU-economie door consumenten in staat te stellen weloverwogen aankoopbeslissingen te nemen
- helpen een gelijk speelveld tot stand te brengen als het gaat om de milieuprestaties van producten
Belangrijkste maatregelen
Om ervoor te zorgen dat consumenten betrouwbare, vergelijkbare en verifieerbare milieu-informatie over producten ontvangen, omvat het voorstel
- duidelijke criteria over hoe bedrijven hun milieuclaims en -labels moeten bewijzen;
- eisen dat deze claims en labels worden gecontroleerd door een onafhankelijke en geaccrediteerde verificateur en
- nieuwe regels voor het beheer van milieukeurregelingen om ervoor te zorgen dat ze solide, transparant en betrouwbaar zijn.
Aanverwant beleid
Als onderdeel van de Europese Green Deal is een van de acties van het Actieplan voor de circulaire economie een voorstel voor bedrijven om hun milieuclaims te onderbouwen met behulp van robuuste, op wetenschap gebaseerde en verifieerbare methoden.
Het voorstel voor groene claims hangt nauw samen met ander EU-beleid
- consumenten sterker maken voor de groene transitie
- ecodesign voor duurzame producten
- de “van boer tot bord”-strategie en het bijbehorende wetgevingskader voor duurzame voedselsystemen
Al deze initiatieven hebben tot doel een samenhangend beleidskader tot stand te brengen om de EU te helpen duurzame goederen, diensten en bedrijfsmodellen tot norm te maken en consumptiepatronen in een meer duurzame richting te veranderen. Ze hebben tot doel de ecologische voetafdruk van in de EU geconsumeerde producten aanzienlijk te verminderen en bij te dragen tot de algemene beleidsdoelstelling van klimaatneutraliteit in de EU tegen 2050.
In Nederland handhaaft de ACM al langer op misleidende duurzaamheidsclaims. Daartoe heeft de toezichthouder begin 2021 een Leidraad Duurzaamheidsclaims opgesteld. Daar staan vijf vuistregels in voor bedrijven om te komen tot betrouwbare duurzaamheidsclaims. Het idee is dat dit houvast biedt aan bedrijven en dat hiermee wordt bijgedragen aan duurzame producten en consumptie.