Het wat, wanneer en hoe van net zero-emissie?

Net zero-emissie wat, wanneer en hoe

Wat betekent dat nu nul uitstoot? 7 veelgestelde vragen uitgelegd. Het recentste IPCC-onderzoek is duidelijk: om de ergste klimaatgevolgen te vermijden, moet de wereldwijde uitstoot van broeikasgassen tegen 2030 met de helft zijn gedaald en tegen het midden van de eeuw op nul uitkomen.

Een snel groeiend aantal leiders van nationale en lokale overheden en van bedrijven die deze urgentie erkennen, zeggen toe om binnen hun rechtsgebied of bedrijf net zero-emissies te bereiken. Tot op heden hebben meer dan vijftig landen dergelijke “net-nul-doelstellingen” bekendgemaakt, waaronder ’s werelds grootste uitstoters (China en de Verenigde Staten). Daarbovenop hebben nog eens honderden regio’s, steden en bedrijven eigen doelstellingen.

Deze aantallen stijgen snel, vooral omdat de Secretaris-Generaal van de VN landen heeft gevraagd om met net zero-doelstellingen te komen. De “Race to Zero”-campagne van de VN-klimaatkampioenen op hoog niveau roept ook regio’s, steden, bedrijven, investeerders en maatschappelijke organisaties op om plannen in te dienen om tegen 2050 tot een net zero-emissie te komen, vóór de klimaatonderhandelingen van de Verenigde Naties (COP 26) in Glasgow in november 2021.

Maar wat houdt een net zero-doelstelling in, wat is de wetenschap achter net-nul en welke landen zijn al zulke verbintenissen aangegaan

1. Wat betekent het om net zero te bereiken?

Nul-nul-emissies worden bereikt wanneer alle door mensen veroorzaakte broeikasgasemissies worden gecompenseerd door broeikasgassen uit de atmosfeer te verwijderen in een proces dat bekend staat als koolstofverwijdering.

Eerst en vooral moeten door de mens veroorzaakte emissies (zoals die van voertuigen en fabrieken die op fossiele brandstoffen rijden) zo dicht mogelijk bij nul worden gebracht. Alle resterende broeikasgassen moeten vervolgens worden gecompenseerd door een gelijkwaardige hoeveelheid koolstof te verwijderen, wat kan gebeuren door middel van zaken als het herstel van bossen of het gebruik van technologie voor het direct afvangen en opslaan van CO2.

Hoe te komen tot een net zero doelstelling

2. Wanneer moet de wereld doen om een emissieniveau van nul bereiken?

In het akkoord van Parijs hebben de landen afgesproken om de opwarming tot ver onder de 2°C te beperken, idealiter tot 1,5°C. De wereldwijde klimaateffecten die zich nu al bij de huidige opwarming van 1,1°C voordoen – van smeltend ijs tot verwoestende hittegolven en hevigere stormen – tonen aan hoe dringend de temperatuurstijging moet worden beperkt.

De recentste wetenschappelijke gegevens tonen aan dat om de temperatuurdoelstellingen van de Overeenkomst van Parijs te halen, een net zero-uitstoot nodig is volgens de volgende tijdschema’s:

  • In scenario’s die de opwarming beperken tot 1,5°C, moet kooldioxide (CO2) tussen 2044 en 2052 netto nul bereiken, en moet de totale uitstoot van broeikasgassen tussen 2063 en 2068 netto nul bereiken. Door eerder in de marge netto nul te bereiken, wordt het risico vermeden dat de 1,5°C-grens tijdelijk wordt overschreden. Als de top van de marge wordt bereikt, wordt bijna gegarandeerd dat de 1,5°C-grens gedurende enige tijd wordt overschreden, voordat deze uiteindelijk daalt.
  • In scenario’s waarin de opwarming tot 2°C wordt beperkt, moet de CO2-uitstoot tegen 2070 (met een waarschijnlijkheid van 66% dat de opwarming tot 2°C wordt beperkt) tot 2085 (met een waarschijnlijkheid van 50-66%) netto nul bereiken. De totale uitstoot van broeikasgassen moet tegen het einde van de eeuw of daarna netto nul bereiken.
Het tijdspad naar netto nul

3. Wat moet er gebeuren om een net zero-uitstoot te bereiken?

Beleid, technologie en gedrag moeten over de hele linie veranderen. Zo wordt bijvoorbeeld verwacht dat bij een temperatuurstijging tot 1,5°C hernieuwbare energiebronnen tegen 2050 70-85% van de elektriciteit zullen leveren. Maatregelen op het gebied van energie-efficiëntie en overschakeling op andere brandstoffen zijn van cruciaal belang voor het vervoer. Een efficiëntere voedselproductie, andere voedingskeuzes, stopzetting van ontbossing, herstel van aangetast land en vermindering van voedselverliezen en -verspilling bieden ook aanzienlijke mogelijkheden om de uitstoot te verminderen.

4. Ligt de wereld op schema om een emissieniveau van nul te bereiken?

Ondanks de voordelen van klimaatactie verloopt de vooruitgang veel te traag om de wereld tegen het midden van de eeuw op het nulpunt te brengen of om tegen 2030 de noodzakelijke emissiereducties te halen.

In sommige gevallen worden de emissies zelfs erger. Ondanks de enorme versnelling van het gebruik van hernieuwbare energie, zal dit gebruik met een factor vijf moeten toenemen om de doelstellingen voor 2030 en 2050 te halen. De huidige renovatiepercentages voor zowel residentiële als commerciële gebouwen liggen bijvoorbeeld gemiddeld tussen 1% en 2% per jaar, terwijl ze tegen 2030 2,5-3,5% per jaar moeten bedragen. En de wereld moet de ontbossing drastisch afremmen en de boombedekking tegen 2030 vijf keer sneller doen toenemen.

Oplossingen om netto nul te bereiken

5. Hoeveel landen hebben netto nul-doelstellingen?

Het wereldwijde momentum voor het vaststellen van net zero-doelstellingen groeit snel, met belangrijke economieën zoals China, de Verenigde Staten en de Europese Unie die dergelijke toezeggingen hebben gedaan. Bhutan was het eerste land dat in 2015 een net-nul doelstelling vaststelde. Nu hebben meer dan 50 landen, die meer dan de helft van de wereldwijde uitstoot vertegenwoordigen, een netto nul-doelstelling vastgesteld.

6. Waarom en hoe moeten landen hun emissiereductiedoelstellingen voor 2030 afstemmen op een emissiedoelstelling van nul?

Wanneer landen starten om tegen het midden van de eeuw net zero-emissies te bereiken, moeten zij op korte termijn actie ondernemen met hun lange termijndoelstellingen in gedachten. Landen kunnen ook de kosten op korte en lange termijn drukken door te investeren in groene infrastructuur die later niet hoeft te worden afgebouwd, door een consequent beleid te voeren en door sterke signalen naar de particuliere sector te sturen om in klimaatmaatregelen te investeren.

Hoeveel landen hebben netto nul doelstelling

7. Verplicht het Akkoord van Parijs de landen tot het bereiken van een netto nul-uitstoot?

In het kort, ja. De Overeenkomst van Parijs verbindt regeringen er toe plannen in te dienen om de emissies sterk te verminderen en de inspanningen op te voeren om tot een net zero-uitstoot te komen. Het verzoek van de Overeenkomst van Parijs aan de landen om tegen COP 26 ontwikkelingsstrategieën voor de lange termijn met lage emissies in te dienen, is een van de gelegenheden voor de landen om streefcijfers voor net nul-uitstoot vast te stellen en in kaart te brengen hoe zij die overgang willen verwezenlijken.

Uiteindelijk zijn toezeggingen om gedurfde doelstellingen voor de korte en de lange termijn te formuleren die zijn afgestemd op een toekomst met een netto-uitstoot van nul, belangrijke signalen aan alle overheidsniveaus, de particuliere sector en het publiek dat leiders inzetten op een veilige en welvarende toekomst.

Bron: World Resource Institute

Met Science Based Targets op weg naar net zero

Minder broeikasgassen uitstoten is een mooi doel voor bedrijven die willen verduurzamen. Maar hoe weet je hoeveel je precies moet reduceren? De Science Based Targets -zogezegd de wetenschappelijk onderbouwde doelstellingen-, geven je antwoord. Hiermee toets je je klimaatstrategie aan de regels van het SBT initiatief, die je sturen in en verantwoordelijk houden voor het reduceren van je emissies in lijn met het Klimaatakkoord van Parijs.

Wat is het Science Based Targets Initiative (SBTi)?

Er zijn veel verschillende perspectieven over wat de beste manier is om klimaatverandering aan te pakken. Het Science Based Target initiative laat op een transparante en wetenschappelijk onderbouwde manier zien hoeveel jouw bedrijf dient te reduceren en hoe snel dit moet gebeuren om negatieve gevolgen van klimaatverandering te voorkomen.

Op mondiaal niveau geeft het IPCC een duidelijke definitie van net zero of net nul-uitstoot. Nul-nul emissies worden bereikt wanneer antropogene (d.w.z. door de mens veroorzaakte) emissies van broeikasgassen in de atmosfeer in evenwicht zijn met antropogene verwijderingen over een bepaalde periode.
Binnen de bedrijfscontext is de definitie echter niet zo duidelijk, wat leidt tot aanzienlijke verwarring en inconsistente beweringen. Zonder een gemeenschappelijke, wetenschappelijk onderbouwde definitie van wat een “net nul”-doelstelling is, kunnen bedrijven en hun stakeholders er niet zeker van zijn dat hun klimaatdoelstellingen voor de lange termijn geloofwaardig of ambitieus genoeg zijn.

Met het Science Based Targets initiative (SBTi) naar Net zero
  1. Net zero: Een net nul-verplichting geeft duidelijkheid over de richting die het bedrijf zal volgen en dient als uitgangspunt voor strategische en investeringsbeslissingen op lange termijn;
  2. Doelstelling: Op wetenschap gebaseerde doelstellingen zorgen ervoor dat het bedrijf op kortere termijn maatregelen neemt om de uitstoot te verminderen in een tempo dat consistent is met het onder de 1,5°C houden van de opwarming;
  3. Jaarlijkse rapportage: Het openbaar maken van deze informatie geeft zicht op de wijze waarop de klimaatstrategie binnen de onderneming wordt uitgevoerd en biedt transparantie over de voortgang ten opzichte van de doelstellingen.

Eventuele restemissies worden gecompenseerd met maatregelen die CO2 uit de atmosfeer halen of verwijderen, zoals herbebossing, volgens de definitie van het Intergovernmental Panel on Climate Change (IPCC) van de Verenigde Naties.

Bedrijven die actie ondernemen

De wereld is bezig over te schakelen op een koolstofvrije economie. Meer dan 1.000 bedrijven werken samen met het Science Based Targets initiatief (SBTi) om hun uitstoot te verminderen in overeenstemming met de klimaatwetenschap. In Nederland hebben al 50 grote bedrijven en multinationals zich gecommitteerd aan de SBTi waarvan 25 een daadwerkelijke doelstelling hebben gesteld. Een aantal voorbeelden:

Koninklijke BAM Groep

Koninklijke BAM Groep streeft naar een reductie van 50 procent van de scope 1 en 2 broeikasgasemissies per euro omzet in 2030 ten opzichte van het basisjaar 2015. Koninklijke BAM Groep wil een vermindering van de absolute scope 3 broeikasgasemissies met 20 procent in 2030 ten opzichte van het basisjaar 2017. Koninklijke BAM Groep verplicht zich tevens om de jaarlijkse inkoop van hernieuwbare elektriciteit te verhogen van 50 procent in 2015 tot 100 procent in 2030.

VodafoneZiggo

VodafoneZiggo verbindt zich ertoe om de absolute broeikasgasemissies van scope 1, 2 en 3 tegen 2025 met 50 procent te verminderen ten opzichte van een basisjaar 2018. VodafoneZiggo heeft besloten tot 2025 jaarlijks 100 procent hernieuwbare elektriciteit in te kopen.


Koninklijke Ahold Delhaize N.V.

Ahold Delhaize verbindt zich ertoe om de absolute scope 1 en 2 uitstoot tegen 2030 met 50 procent te verminderen ten opzichte van het basisjaar 2018. En verbindt zich ertoe om tegen 2030 de broeikasgasemissies in scope 3 met 15 procent te verminderen ten opzichte van dit referentiejaar.

Wat betekent het voor een bedrijf om net zero te behalen in overstemming met de wetenschap?

Vereenvoudigd netto-nul doeltraject:

Net Zero doelstelling in lijn met de internationale Science Based Targets initiative (SBTi)
  • Tussentijdse wetenschappelijk onderbouwde doelstellingen: Bedrijven moeten tussentijdse SBT’s hebben die voldoen aan specifieke leiderschapscriteria (bv. streefcijfer en grens);
  • Nul nul-doelstelling: De doelstellingen omvatten decarbonisatie van de emissies van de waardeketen en koolstofverwijderende activiteiten die alle onverminderde CO2-uitstoot neutraliseren;
  • Compensatie: Bedrijven worden gestimuleerd de resterende uitstoot te compenseren door het jaarlijks ondersteunen van klimaatprojecten en andere oplossingen die kwantificeerbare voordelen laten zien voor klimaat, mens en natuur.

Wie is SBTi?

De SBTi is een samenwerkingsverband tussen het CDP, het United Nations Global Compact, het World Resources Institute (WRI) en het World Wide Fund for Nature (WWF). De SBTi oproep tot actie is een van de verbintenissen van de We Mean Business Coalition. Zij zet zich in voor het vaststellen van wetenschappelijk onderbouwde doelstellingen en keurt deze doelstellingen officieel goed.

  • Definieert en bevordert beste praktijken op het gebied van emissiereducties en netto-nuldoelstellingen in overeenstemming met de klimaatwetenschap.
  • Biedt technische bijstand en deskundige middelen aan bedrijven die wetenschappelijk onderbouwde doelstellingen vaststellen die in overeenstemming zijn met de meest recente klimaatwetenschap.
  • Brengt een team van deskundigen bijeen om bedrijven te voorzien van een onafhankelijke beoordeling en validatie van doelstellingen.

Het SBTi is de belangrijkste partner van de Business Ambition for 1.5°C-campagne – een dringende oproep tot actie van een wereldwijde coalitie van VN-agentschappen, bedrijfs- en industrieleiders, die bedrijven ertoe oproept op wetenschap gebaseerde streefcijfers voor net nul vast te stellen in lijn met een 1.5°C-toekomst.

Wie komt in aanmerking voor deelname aan de SBTi?

Bedrijven uit alle sectoren en van alle bedrijfsgroottes kunnen zich bij dit initiatief aansluiten en zich liëren aan het stellen van een wetenschappelijk onderbouwde doelstelling. Omdat er verschillen zijn tussen bedrijfssectoren worden sectorspecifieke trajecten ontwikkeld.
Het SBTi verwelkomt graag bedrijven in de sectoren met de hoogste uitstoot, die een cruciale rol spelen bij de overgang naar een CO2-vrije economie.

IEA: In december 2020 meer CO2 dan in 2019

IEA CO2-uitstoot van fabriek

Na een aanvankelijke daling door de coronacrisis, steeg de CO2-uitstoot aan het einde in 2020 weer uit boven die van 2019. „We keren terug naar een koolstof-intensieve business as usual.”

International Energie Agentschap (IEA)

Bijna heel 2020 stootte de mens minder CO2 uit met de verbranding van olie, gas en kolen, dan in het jaar daarvoor. Maar in december was die uitstoot alweer uitgestegen boven die van dezelfde maand een jaar eerder. Dat meldt het Internationaal Energie Agentschap (IEA) deze dinsdag. Het IEA spreekt van een „sterk terugspringen” van de CO2-uitstoot na een aanvankelijk sterke daling in maart en april. Die daling was het gevolg van de coronacrisis.

Overal op de wereld kondigden regeringen strenge lockdowns af, waardoor met name verkeer en transport terugliepen. In de maanden daarna volgden versoepelingen van de lockdowns, en liep de CO2-uitstoot weer op. Eind november lag de uitstoot op gelijke hoogte met die van een jaar eerder. Daarna steeg hij door.

Directeur Fatih Birol van het IEA waarschuwt dat overheden wereldwijd niet genoeg doen om het verbruik van fossiele brandstoffen terug te dringen en in te wisselen voor ‘schone’ energie. Allerlei landen hebben afgekondigd de post-corona-economie te stimuleren met enorme herstelpakketten. Velen zien het als een uitgelezen kans om de omslag naar een groene, duurzamere economie te versnellen. „Maar de cijfers laten zien dat we terugkeren naar een koolstof-intensieve business as usual”, aldus Birol.

Het IEA kon de nu gepresenteerde analyse maken omdat het vorig jaar is gestart met het verzamelen van maandelijkse data over de vraag naar en het verbruik van energie. Zo verzamelt het real-time gegevens over stroomverbruik, en allerlei cijfers over kolen, olie, gas en hernieuwbare energie.

Over het hele jaar lag de wereldwijde CO2-uitstoot bijna 6 procent lager dan in 2019. Dat is in lijn met de prognose die het Global Carbon Project al begin december 2020 deed. Die schatting kwam uit op een daling van 7 procent – maar daar zit ook nog de CO2-uitstoot van cementproductie bij.

Grootste jaar-op-jaardaling

Volgens het IEA gaat het om de grootste jaar-op-jaar daling sinds de Tweede Wereldoorlog. Meer dan de helft van die daling komt door het terugvallen van verkeer en transport, en het gedaalde verbruik van olie.

In de eerste maanden van het jaar was het vooral het zachte winterweer dat op veel plaatsen zorgde voor een daling van de CO2-uitstoot – verwarmingen hoefden minder hoog opgestookt. Daarna nam de coronacrisis het over.

In de Verenigde Staten daalde de CO2-uitstoot over heel 2020 procentueel het meest, met 10 procent. China is het enige grote land waar sprake was van een stijging (0,8 procent).

Bron: NRC | Marcel aan de Burgh